Abdulla Avloniy – O‘zbek ma’rifatining asosi va jadid harakatining peshqadami
Abdulla Avloniy — o‘zbek ma’rifatparvar, adib, pedagog, jurnalist va jadidchilik harakatining yorqin vakillaridan biri bo‘lgan. U O‘zbekiston tarixida ta’lim, adabiyot va madaniyatni yangilashda katta hissa qo‘shgan insondir.
📌 Abdulla Avloniy haqida qisqacha:
-
To‘liq ismi: Abdulla Qodiriy o‘g‘li Avloniy
-
Tug‘ilgan yili: 1878-yil, Toshkent
-
Vafot etgan yili: 1934-yil, Toshkent
-
Kasbi: Shoir, muallim, noshir, ma’rifatparvar
📚 Avloniy nima qilgan?
1. Usuli jadid maktablari asoschilaridan biri
-
1904-yilda Toshkentda yangi uslubdagi (usuli jadid) maktab ochgan.
-
Yozma va og‘zaki savod o‘rgatish, dunyoviy fanlarni kiritish orqali yangicha ta’lim tizimini targ‘ib qilgan.
2. Mashhur asarlari
-
"Turkiy Guliston yoxud axloq" – axloqiy, tarbiyaviy darslik, yoshlar uchun yo‘lko‘rsatkich.
-
"Maktab gulistoni", "Adabiyot yoxud milliy she’rlar" – bolalar uchun she’riy darsliklar.
-
"Insoniylik asosi — ilm va axloq", degan g‘oyani ilgari surgan.
3. Matbuot faoliyati
-
"Shuhrat", "Taraqqiy", "Osiyo" gazetalarini nashr etishda qatnashgan.
-
O‘z davrida siyosiy, ma’rifiy maqolalar bilan tanilgan.
4. Teatr asoschisi
-
O‘zbek sahna san’ati asoschilaridan biri hisoblanadi.
-
"Padarkush", "Advokatlik osonmi?", "Hijron" kabi ijtimoiy va tarbiyaviy sahna asarlarini yozgan va sahnalashtirgan.
🧠 Avloniy g‘oyalari
-
Ma’rifat bilan mustaqillik keladi degan qat’iy e’tiqodda bo‘lgan.
-
Diniy va dunyoviy bilim uyg‘unligiga urg‘u bergan.
-
Ayollar va bolalarning ham ta’lim olish huquqini himoya qilgan.
Qatag‘on qurboni
1930-yillar boshlanganida, Sovet rejimi tomonidan "xalq dushmani" sifatida qoralangan.
Garchi u ilm, axloq va tinchlik tarafdori bo‘lsa-da, 1934-yilda vafot etgan, lekin hayoti davomida repressiyaga uchragan.
🏅 Merosi
Bugungi kunda:
-
Toshkentdagi maktab, ko‘chalar va institut uning nomi bilan atalgan.
-
Asarlari maktab darsliklariga kiritilgan.
-
O‘zbekiston Respublikasi tomonidan faxriy unvonlar bilan yodga olinmoqda.
Xulosa:
Abdulla Avloniy — bu o‘zbek xalqining ilmga, axloqqa va taraqqiyotga eltuvchi ustozidir. Uning ma’rifatparvarlik yo‘li bugungi yoshlarga hanuzgacha ilhom bag‘ishlamoqda.