Telefon ko‘p ishlatilsa miya qisqaradimi? Ilmiy haqiqatlar

Zamonaviy hayotni telefonsiz tasavvur qilish qiyin. Biroq kundalik ravishda 4–6 soatdan ko‘proq telefon ekraniga tikilish inson sog‘lig‘iga, ayniqsa miya faoliyatiga salbiy ta’sir qilishi mumkin.

Bu faqat "ko‘z charchaydi" degan oddiy holat emas. Ilmiy tadqiqotlar telefonlardan ortiqcha foydalanish miyada jismoniy o‘zgarishlarga olib kelishini ko‘rsatmoqda.

🧠 Ilmiy izoh: miya qisqaradimi?

Ha, ba’zi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, telefon ekraniga ko‘p vaqt tikilgan insonlarning:

• Prefrontal korteksi (qaror qabul qilish, diqqat va xotira bilan bog‘liq qism)da faollik kamayadi;

• Samarali fikrlash va rejalashtirish qobiliyatida pasayish kuzatiladi;

• Raqamli charchoq (digital fatigue) tufayli miya qismlarining bir-biriga signallar uzatish faoliyati sustlashadi.

MRI qurilmasi orqali o‘rganilgan ba’zi hollarda miya hajmida mikro qisqarishlar aniqlangan.

📉 Telefonning miya faoliyatiga salbiy ta’sirlari:

1. Diqqatning pasayishi – notinch va uzluksiz bildirishnomalar miya e’tiborini bo‘lib tashlaydi.

2. Yodingiz sustlashadi – odam telefonni hamma narsani eslab qolish vositasi sifatida ishlatadi, natijada o‘z xotirasini mashq qildirmaydi.

3. Uyquning buzilishi – ko‘k nur (blue light) uyqu gormoniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’sir qiladi.

4. Stress va tashvish ortadi – ijtimoiy tarmoqlardagi doimiy taqqoslashlar psixikani yomonlashtiradi.

5. Yolg‘izlik hissi – uzoq muddatli virtual aloqa real ijtimoiy muloqot o‘rnini bosa olmaydi.

💡 Nima qilish kerak?

• Ekran vaqtini cheklang – 2–3 soatdan oshirmaslikka harakat qiling.

• “Telefonni dam oldiring” – kechqurun 1–2 soat telefonni o‘chirib, faqat o‘zingizga vaqt ajrating.

• Ko‘k nurni filtrlaydigan rejimlardan foydalaning – "Night Mode", "Blue Light Filter".

• Miyaning faol qismlarini mashq qildiring – kitob o‘qing, mantiqiy o‘yinlar o‘ynang, yozing.

🟨 Xulosa:

Telefon foydali vosita, ammo me’yordan ortiqcha foydalanish inson miyasi uchun zararli bo‘lishi mumkin. Ko‘p foydalanish miyaning faol qismlarini charchatadi, diqqatni susaytiradi va ruhiy bosimni oshiradi. O‘z vaqtida to‘xtash — eng yaxshi profilaktikadir.